Jak bezpiecznie korzystać z komputera

W dzi­siej­szych cza­sach, bez­pie­czeń­stwo kom­pu­te­ra, to bar­dzo waż­na spra­wa. Wiel­kie fir­my zbie­ra­ją o nas mnó­stwo infor­ma­cji, rzą­dy państw, w tym Pol­ski, wyku­pu­ją narzę­dzia do wła­my­wa­nia się na kom­pu­te­ry swo­ich oby­wa­te­li, do tego mamy usta­wę inwi­gi­la­cyj­ną, GIODO to już pew­nie samo nie wie po co w ogó­le ist­nie­je, ran­som­wa­re – czy­li szy­fro­wa­nie dys­ku dla oku­pu, sta­je się pla­gą i weź tu czło­wie­ku korzy­staj z kom­pu­te­ra. Dla­te­go przy­go­to­wa­łem, mam nadzie­ję kom­plet­ny i w mia­rę aktu­ali­zo­wa­ny, porad­nik, jak bez­piecz­nie korzy­stać z kom­pu­te­ra i innej elek­tro­ni­ki łączą­cej się z internetem.

Ostat­nia aktu­ali­za­cja: 14 maj 2018 r.

Spis treści

1. Socjo­tech­ni­ki czy­li „wła­sna głupota”
2. Czym się kie­ro­wać przy wybo­rze laptopa?
3. Jak zabez­pie­czyć lap­top od stro­ny programowej?
4. Dodat­ko­we zabez­pie­cze­nia programowe
5. Kon­tro­la dostę­pu fizycznego
6. Hasło­lo­gia
7. Korzy­sta­nie z poczty
8. Korzy­sta­nie z prze­glą­dar­ki internetowej
9. Smart­fo­ny i table­ty (czy­li urzą­dze­nia mobilne)
10. Bez­piecz­ne łącze­nie się z siecią
11. Korzy­sta­nie z komunikatorów
12. Dodat­ko­wa ochro­na prywatności
13. Przy­po­mnie­nie
14. Na koniec coś eks­tra dla huge nerdów

Socjotechniki czyli „własna głupota”

Obec­nie, w natło­ku wszel­kiej maści zabez­pie­czeń kom­pu­te­rów, anty­wi­ru­sów, szy­fro­wań, coraz trud­niej jest wła­my­wa­czom obcho­dzić te zabez­pie­cze­nia. Dla­te­go też wymy­śla­ją oni wszel­kie meto­dy inży­nie­rii spo­łecz­nej aby to użyt­kow­nik sam zain­fe­ko­wał sobie kom­pu­ter, uła­twia­jąc wła­my­wa­czo­wi obcho­dze­nie zabez­pie­czeń. Tak jest po pro­stu pro­ściej! Dla­te­go waż­ne jest aby mieć jak naj­więk­szą świa­do­mość tego, jak mogą dzia­łać oso­by chcą­ce Ci zaszko­dzić. W socjo­tech­ni­ce, czę­sto wyko­rzy­stu­je się:

• cie­ka­wość ofia­ry, zachę­ca­jąc, np. do obej­rze­nia sen­sa­cyj­nych mate­ria­łów, czy do otwo­rze­nia załącz­ni­ka w e‑mailu, poda­jąc fał­szy­wą, nie­za­pła­co­ną fak­tu­rę (skry­wa­ją­ce oczy­wi­ście, zło­śli­we oprogramowanie),
• nie­do­sta­tecz­ną wie­dzę infor­ma­tycz­ną, np. ofe­ru­jąc ofie­rze fał­szy­wy pro­gram anty­wi­ru­so­wy, któ­ry tak napraw­dę jest szkodnikiem,
• zaufa­nie do insty­tu­cji, np. spre­pa­ro­wa­ne stro­ny inter­ne­to­wej czy e‑maila, uda­ją­ce kore­spon­den­cję od zaufa­nej insty­tu­cji, jak bank, urząd pocz­to­wy, kurier, itp.,
• strach przed insty­tu­cja­mi, np. pisma z sądu, kan­ce­la­rii praw­nych, nawet wymy­ślo­nych insty­tu­cji, stra­szą­cych para­gra­fa­mi. Przy oka­zji, pamię­taj: insty­tu­cje są dla Cie­bie, aby Ci słu­żyć, nie Ty dla nich, więc nie ma się co ich bać!

Pamię­taj, że żad­ne zabez­pie­cze­nia, czy to pro­gra­mo­we czy tech­nicz­ne (o któ­rych jest też ten wpis), nie pomo­gą, jeże­li sam/a, przez nie­uwa­gę, zain­sta­lu­jesz sobie szkodnika.

Czym się kierować przy wyborze laptopa?

1. Sys­tem ope­ra­cyj­ny GNU/Linux lub jeże­li o zamknię­tym kodzie, to naj­le­piej prze­zna­czo­ny dla firm (np. Win­dows Pro, Enter­pri­se). Uni­kaj jed­nak Win­dows 10 – nie jest to bez­piecz­ny sys­tem dla two­ich danych i pry­wat­no­ści. Z sys­te­mów od Micro­soft pole­cam Win­dows 7.

   Dla­cze­go Linux?

   • Jest wyda­wa­ny z otwar­tym kodem źró­dło­wym, dzię­ki cze­mu trud­niej w nim doko­nać „tyl­nych fur­tek”, czy luk w sys­te­mie, jako że mając wgląd do kodu źró­dło­we­go, wie­le osób może spraw­dzić i wykryć, że coś tu nie gra.
   • Sys­te­my Linux zapro­jek­to­wa­ne są z myślą o bez­pie­czeń­stwie, gdzie, np. domyśl­nie pra­cu­je się na kon­cie zwy­kłe­go użyt­kow­ni­ka z ogra­ni­czo­ny­mi uprawnieniami.
   • Linux jest mniej popu­lar­ny na kom­pu­te­rach domo­wych (oko­ło 2% wszyst­kich desk­to­pów), dzię­ki cze­mu jest dużo mniej nara­ża­ny na ata­ki, jako że zwy­czaj­nie nie opła­ca się twór­com szkod­ni­ków, ata­ko­wać jedy­nie 2% wszyst­kich użyt­kow­ni­ków internetu.
   • Twór­ca­mi sys­te­mów GNU/Linux są spo­łecz­no­ści pasjo­na­tów, wolon­ta­riu­szy roz­pro­szo­nych po całym świe­cie, dla­te­go cię­żej jest agen­cjom szpie­gow­skim, naka­zy­wać współ­pra­cę, dla łama­nia zabezpieczeń.
   • Nie wyma­ga rejestracji/aktywacji, czy poda­wa­nia swo­ich danych osobowych.
   • Nie zawie­ra reklam, czy ukry­tych pro­gra­mów szpie­gu­ją­cych doda­wa­nych przez pro­du­cen­tów sprzę­tu, jak np. Super­fish od Leno­wo.
   • Wszel­kie apli­ka­cje insta­lo­wa­ne z repo­zy­to­riów, otrzy­mu­ją aktu­ali­za­cje, dzię­ki cze­mu nie musi­my pamię­tać o samo­dziel­nym spraw­dza­niu czy są do nich aktu­ali­za­cje. Poza tym, apli­ka­cje nie zawie­ra­ją dodat­ko­wych mal­wa­re, czę­sto doda­wa­nych do samo­dziel­nych insta­la­to­rów na inne systemy.
   • GNU/Linux jako wol­ne opro­gra­mo­wa­nie, daje nam wol­ność jego użyt­ko­wa­nia. Może­my ten sys­tem swo­bod­nie mody­fi­ko­wać, ulep­szać, zmie­niać, roz­po­wszech­niać, kopio­wać. Może­my mieć wła­sną kopię i być jego peł­no­praw­nym wła­ści­cie­lem a nie tyl­ko licen­cjo­no­wa­nym użytkownikiem.

   Jeże­li Win­dows, to dla­cze­go dla firm a nie edy­cja domo­wa (Home)? Dla­te­go, że wer­sje dla przed­się­biorstw posia­da­ją wię­cej moż­li­wo­ści, jak np. narzę­dzie BitLoc­ker (ale nie uży­waj tego na Win­dows 10 – o tym poni­żej) do szy­fro­wa­nia dys­ków, czy więk­sze moż­li­wo­ści przy­dzie­la­nia dostę­pów do zaso­bów kom­pu­te­ra, poszcze­gól­nym użytkownikom.

   Poza tym, jaki­kol­wiek sys­tem wybie­rzesz, waż­ne jest aby był on wspie­ra­ny i roz­wi­ja­ny. Tak więc, np. uży­wa­nie Win­dows XP, któ­re­go wspar­cie zakoń­czy­ło się 8 kwiet­nia 2014 roku, jest już moc­no ryzy­kow­ne, ponie­waż Micro­soft nie wyda­je już dla tego sys­te­mu popra­wek bez­pie­czeń­stwa (poza ban­ko­ma­ta­mi). Weź tak­że pod uwa­gę, że jakie­kol­wiek wspar­cie dla Win­dows 7 zakoń­czy się 14 stycz­nia 2020, dla Win­dows 8 – w 2023 roku.

   Wybie­ra­jąc sys­tem GNU/Linux, zwróć uwa­gę czy wybrałeś/aś dys­try­bu­cję LTS (ang. Long Term Sup­port), czy­li dys­try­bu­cję z dłu­gim okre­sem wspar­cia. Na przy­kład Ubun­tu LTS wyda­wa­ny jest co 2 lata i ma pię­cio­let­ni okres wspar­cia. Ostat­nio wyda­ną wer­sją Ubun­tu LTS jest wer­sja 18.04 (wyda­na w 2018), więc wspar­cie dla tej wer­sji zakoń­czy się w 2023 roku. W mię­dzy cza­sie użyt­ko­wa­nia wer­sji LTS, war­to aktu­ali­zo­wać sys­tem, do kolej­nych wer­sji LTS, zacho­wu­jąc cią­głość wspar­cia i aktualizacji.

2. Sys­tem ope­ra­cyj­ny 64 bito­wy. Obec­nie jest to pod­sta­wa – są to nowo­cze­śniej­sze sys­te­my obsłu­gu­ją­ce ponad 4 GiB pamię­ci RAM. Sys­tem 32 bito­wy wybierz tyl­ko wte­dy, gdy posia­dasz bar­dzo sta­ry kom­pu­ter, tj. taki, któ­re­go pro­ce­sor ma 32 bito­wą archi­tek­tu­rę (sprzęt sprzed oko­ło 2003 roku) oraz ma 4 GiB pamię­ci RAM lub mniej. Cho­ciaż w takiej sytu­acji zale­cam wymia­nę sprzę­tu na now­szy i zain­sta­lo­wa­nie 64 bito­we­go sys­te­mu, jako że powszech­nie odcho­dzi się od wspie­ra­nia 32 bito­wych sys­te­mów dla kom­pu­te­rów desktopowych.
3. UEFI jako opro­gra­mo­wa­nie wewnętrz­ne (firm­wa­re), zamiast prze­sta­rza­łe­go BIOS‑u. UEFI zapew­nia bez­piecz­ny roz­ruch, któ­ry utrud­nia zło­śli­wym pro­gra­mom zagnież­dże­nie się w nim, poprzez spraw­dze­nie cer­ty­fi­ka­tu sys­te­mu ope­ra­cyj­ne­go. Ma to zasto­so­wa­nie jedy­nie w sys­te­mach Win­dows. Dla Linux trze­ba się bar­dziej nagim­na­sty­ko­wać i np. same­mu pod­pi­sać sobie sys­tem wła­snym cer­ty­fi­ka­tem, jeże­li chce­my z tego zabez­pie­cze­nia sko­rzy­stać. Choć dla Linu­xów jest to nad wyraz nadgorliwe.
4. Wbu­do­wa­ny TPM (Tru­sted Plat­form Modu­le), spe­cjal­ny mikro­układ wspie­ra­ją­cy funk­cje bez­pie­czeń­stwa i szy­fro­wa­nia, bio­rą­cy udział np. przy szy­fro­wa­niu dys­ku, czy usta­na­wia­nia hasła do UEFI/BIOS‑u.

Jak zabezpieczyć laptop od strony programowej?

1. Na co dzień, korzy­staj z kon­ta zwy­kłe­go użyt­kow­ni­ka (bez praw admi­ni­stra­to­ra). Pod tym wzglę­dem domyśl­nie dzia­ła­ją sys­te­my GNU/Linux. Jest to istot­ne, aby utrud­nić auto­ma­tycz­ną insta­la­cję zło­śli­we­go opro­gra­mo­wa­nia lub gdy doj­dzie do zha­ko­wa­nia Two­je­go kom­pu­te­ra, wów­czas intruz będzie miał bar­dzo ogra­ni­czo­ny dostęp do wraż­li­wych zaso­bów komputera.
2. Dla swo­je­go kon­ta użyt­kow­ni­ka, ustaw hasło do logo­wa­nia. W ten spo­sób po uru­cho­mie­niu kom­pu­te­ra i zała­do­wa­niu sys­te­mu ope­ra­cyj­ne­go, wyma­ga­ne będzie poda­nie hasła. Dzię­ki temu zabez­pie­czysz się przed uży­wa­niem Two­je­go kom­pu­te­ra przez oso­by nie­po­wo­ła­ne. Inny­mi, czę­sto spo­ty­ka­ny­mi zabez­pie­cze­nia­mi, zamiast hasła jest uży­wa­nie danych bio­me­trycz­nych, np. ska­no­wa­nie odci­sku pal­ca, twa­rzy, itp. Wg mnie, jed­nak hasło jest naj­mniej kon­tro­wer­syj­nym roz­wią­za­niem pod wzglę­dem zaufa­nia do prze­ka­zy­wa­nia danych bio­me­trycz­nych o sobie. Poza tym, odcisk pal­ca ma się jeden, więc wymia­na na inny, nie będzie tak pro­sta jak wymia­na hasła.
3. W sys­te­mie ustaw sobie wyga­szacz ekra­nu wraz z blo­ka­dą ekra­nu, któ­ry włą­czy się auto­ma­tycz­nie mak­sy­mal­nie, np. po 10 minu­tach bez­czyn­no­ści. Jest to istot­ne w przy­pad­ku, gdy odej­dziesz od kom­pu­te­ra i zapo­mnisz go zablo­ko­wać. Wów­czas nie­po­wo­ła­ne oso­by mogą mieć do nie­go łatwy dostęp. Gdy usta­wisz wyga­szacz z blo­ka­dą, wów­czas przy powro­cie do pra­cy z kom­pu­te­rem, trze­ba będzie go odblo­ko­wać poprzez poda­nie hasła do Two­je­go kon­ta (czy­li tego same­go co przy logo­wa­niu się). Hasło wła­śnie uchro­ni Twój kom­pu­ter przed dostę­pem oso­bom nieuprawnionym.
4. Odcho­dząc od kom­pu­te­ra zablo­kuj ekran (oczy­wi­ście ma to sens gdy usta­wisz sobie wyga­szacz z hasłem, co jest opi­sa­ne w punk­cie wyżej). Gdy tego nie zro­bisz, to oso­by postron­ne będą mogły „dłu­bać” w two­im kom­pu­te­rze (przy­naj­mniej do cza­su włą­cze­nia się wyga­sza­cza auto­ma­tycz­nie po upły­wie zada­ne­go cza­su). Dla­te­go war­to wpo­ić to sobie w nawyk. Aby zablo­ko­wać ekran, naj­pro­ściej jest użyć odpo­wied­niej kom­bi­na­cji kla­wi­szy. Dla sys­te­mu Win­dows: [Win] + [L], dla Linux prze­waż­nie: [Ctrl] + [Alt] + [L].
5. Pra­cu­jąc z dany­mi oso­bo­wy­mi, upew­nij się, że nikt nie zaglą­da Ci w ekran. Naj­le­piej zatem usiąść pod ścia­ną – ma to tak­że walo­ry psy­cho­lo­gicz­ne, gdzie widzisz cały pokój i pew­ność, że nikt Cię od tyłu nie zaj­dzie :-) W pocią­gu możesz użyć fil­tra pry­wa­ty­zu­ją­ce­go, czy­li nakład­ki na ekran, dzię­ki któ­rej Ty widzisz wszyst­ko, a oso­ba patrzą­ca z boku – ciem­ny ekran.
6. Nie uży­waj pamię­ci USB z nie­zna­ne­go źró­dła, jako że czę­sto w ten spo­sób prze­no­szo­ne są wiru­sy. Zawsze też ska­nuj pen­dri­ve­’y anty­wi­ru­sem, tak­że swo­je, któ­re poży­cza­łeś komuś.
7. Uży­waj pro­gra­mu anty­wi­ru­so­we­go, zwłasz­cza dla Win­dows. Upew­nij się, że anty­wi­rus ma włą­czo­ną funk­cję aktyw­ne­go ska­no­wa­nia, oraz że jego baza anty­wi­ru­sów jest aktu­al­na. Sto­suj auto­ma­tycz­ne aktu­ali­za­cje. Dzię­ki temu zawsze masz pew­ność, że jesteś zabezpieczony/a. Uwa­ga! Przy zaku­pie nowe­go lap­to­pa, czę­sto wraz z sys­te­mem Win­dows, dostar­cza­ne jest opro­gra­mo­wa­nie anty­wi­ru­so­we, ale w ogra­ni­czo­nej cza­so­wo wer­sji, np. do 30 dni. Po danym okre­sie, pro­gram prze­sta­je się aktu­ali­zo­wać. Pamię­taj: nie­ak­tu­al­ny pro­gram anty­wi­ru­so­wy jest gor­szy od bra­ku jakie­go­kol­wiek anty­wi­ru­sa, gdyż daje złud­ne poczu­cie bez­pie­czeń­stwa. Uwa­żaj tak­że na dar­mo­we, mało zna­ne, pro­gra­my anty­wi­ru­so­we, jako że mogą być oszu­stwem, insta­lu­ją­cym wiru­sy a nie je wyła­pu­ją­cym. Ze zna­nych i spraw­dzo­nych pole­cam Como­do, Avast, AVG.
   Gdy uży­wasz Linu­xa, tak­że zain­sta­luj anty­wi­ru­sa, wystar­czy ClamTk, cho­ciaż­by po to aby ręcz­nie prze­ska­no­wać pocz­tę, pli­ki pod­ręcz­ne róż­nych pro­gra­mów pobie­ra­nych z inter­ne­tu, pen­dri­ve­’y, dys­ki zewnętrz­ne, któ­re mogły mieć stycz­ność z Win­dows. Mimo że wykry­te szkod­ni­ki mogą nie mieć wpły­wu na Linu­xa, ale war­to to robić po to aby nie prze­no­sić szkod­ni­ków dalej. Uwa­żaj jed­nak, gdyż ClamTk jest bar­dzo dro­bia­zgo­wy i nie wszyst­ko co wska­że za zagro­że­nie, rze­czy­wi­ście nim jest – więc nie pousu­waj sobie „zdro­wych” pli­ków! Jeże­li chcesz aktyw­nej ochro­ny, możesz sko­rzy­stać z Como­do dla Linuxa.
8. Uży­waj pro­gra­mu typu Fire­wall, tzw. zapo­ra sie­cio­wa. Pro­gram taki zapo­bie­ga łącze­niu się innych kom­pu­te­rów z Two­im, gdyż czę­sto mogą to być nie­chcia­ne połą­cze­nia ska­ne­rów sie­cio­wych, poszu­ku­ją­cych otwar­tych por­tów, przez któ­re moż­na połą­czyć się z Two­im kom­pu­te­rem i drą­żyć dalej dostęp do Two­je­go sys­te­mu ope­ra­cyj­ne­go, czy oto­cze­nia sie­cio­we­go. Fire­wall auto­ma­tycz­nie odci­na takie pró­by połą­cze­nia. Pożą­da­ne połą­cze­nia zawsze możesz usta­wić ręcz­nie lub auto­ma­tycz­nie zapy­ta o nie fire­wall jeże­li będzie taka potrzeba.
9. Zawsze aktu­ali­zuj sys­tem ope­ra­cyj­ny, zwłasz­cza kry­tycz­ne popraw­ki bez­pie­czeń­stwa. Każ­de­go dnia, hake­rzy, czy bada­cze bez­pie­czeń­stwa, znaj­du­ją luki w sys­te­mach ope­ra­cyj­nych, przez któ­re moż­na wła­mać się do Two­je­go kom­pu­te­ra. Gdy taka luka zosta­nie ujaw­nio­na, roz­po­czy­na się wyścig wła­my­wa­czy z twór­ca­mi podat­ne­go opro­gra­mo­wa­nia. Wła­my­wa­cze zawsze dążą do jak naj­szyb­sze­go wyko­rzy­sta­nia luki, zanim zosta­nie opra­co­wa­na aktu­ali­za­cja. Gdy doj­dzie do takiej sytu­acji, mamy do czy­nie­nia z luką zwa­ną 0‑day (czy­li nie mają­cej, ani jed­ne­go dnia zwło­ki z wpro­wa­dze­niem łatek – trze­ba to zro­bić natych­miast, jako że luka jest już wyko­rzy­sty­wa­na przez szkod­ni­ki). Zatem gdy nie aktu­ali­zu­jesz swo­je­go sys­te­mu ope­ra­cyj­ne­go (lub uży­wasz takie­go, któ­ry nie jest już wspie­ra­ny), cią­gle pozo­sta­jesz nara­żo­ny na poten­cjal­ne zagro­że­nia. Poza sys­te­mem ope­ra­cyj­nym war­to tak­że aktu­ali­zo­wać prze­glą­dar­kę inter­ne­to­wą, Flash Play­era, Java­’ę, jako że tak­że są czę­sto „dziu­ra­we” i wyko­rzy­sty­wa­ne do włamań.
10. Nie insta­luj „skra­ko­wa­nych” (ang. crack) programów/systemów ope­ra­cyj­nych z nie­zna­ny źró­deł. Po pierw­sze nie wia­do­mo kto i dla jakich celów doko­nał crac­ka. Dla­te­go takie apli­ka­cje mogą zawie­rać szkod­ni­ki czy tyl­ne furt­ki otwie­ra­jąc zdal­ny dostęp do Two­je­go kom­pu­te­ra. Zamiast tego, poszu­kaj dar­mo­wych odpo­wied­ni­ków pro­gra­mów, któ­re Cię inte­re­su­ją (wol­ne opro­gra­mo­wa­nie lub open sour­ce) albo wykup licen­cję upraw­nia­ją­cą Cię do uży­wa­nia ory­gi­nal­nej kopii.
11. Opro­gra­mo­wa­nie pobie­raj z ofi­cjal­nych stron twór­ców dane­go opro­gra­mo­wa­nia. Ist­nie­je wie­le stron pośred­ni­czą­cych, z któ­rych moż­na pobrać wszel­kie pro­gra­my, jak „instal­ki”, „pro­gra­mo­sy”, „dobre­pro­gra­my”, itp., któ­re tak­że czę­sto insta­lu­ją dodat­ko­we, nie­chcia­ne apli­ka­cje, mal­wa­re, rekla­my, tool­ba­ry do prze­glą­da­rek, itp.
    A nawet jak insta­lu­jesz pro­gram z ofi­cjal­ne­go źró­dła, zawsze zwróć uwa­gę na insta­la­cję zaawan­so­wa­ną i wybie­raj tę opcję. Bar­dzo czę­sto, pod szyb­ką i „zale­ca­ną” insta­la­cją, kry­je się insta­la­cja dodat­ko­wych, nie­chcia­nych pro­gra­mów. Zatem nie kli­kaj bez­myśl­nie na „Dalej” tyl­ko dokład­nie czy­taj co insta­lu­jesz. Dobrze oma­wia to film Dawi­da.
12. Gdy uży­wasz Win­dows Vista lub Win­dows 7, nie wyłą­czaj Kon­tro­li kon­ta użyt­kow­ni­ka (ang. User Acco­unt Con­trol, w skró­cie: UAC). Opcja ta czę­sto opi­sy­wa­na jest jako zbęd­na i dener­wu­ją­ca, jako, że przy każ­dej insta­la­cji czy uru­cho­mie­niu jakie­goś pro­gra­mu, UAC żąda od użyt­kow­ni­ka dodat­ko­we­go potwier­dze­nia, czy rze­czy­wi­ście chce­my dany pro­gram uru­cho­mić. Rze­czy­wi­ście może być to bar­dzo dener­wu­ją­ce. Jed­nak jest bar­dzo przy­dat­ne, gdy np. mal­wa­re będzie pró­bo­wa­ło pota­jem­nie, uru­cho­mić jakiś pro­gram. Wte­dy UAC poin­for­mu­je nas o tym! Jest to wów­czas cen­na infor­ma­cja, raz – że nie zosta­nie, samo­czyn­nie zain­sta­lo­wa­ne mal­wa­re, dwa – wie­my że coś jest nie tak z naszym kom­pu­te­rem i że war­to go przeskanować.
13. Rób kopie zapa­so­we, swo­ich waż­nych pli­ków i danych. Jest takie powie­dze­nie: „są dwa typy ludzi, ci któ­rzy robią kopie zapa­so­we i ci, któ­rzy będą je robić”. Kie­dy kopia zapa­so­wa się przyda: 
    1. gdy zgu­bisz lap­top lub zosta­nie skradziony,
    2. dysk twar­dy ule­gnie awarii,
    3. przez nie­uwa­gę zain­sta­lu­jesz sobie ran­som­wa­re, szkod­ni­ka, któ­ry szy­fru­je wszyst­kie pli­ki użyt­kow­ni­ka, kopie przy­wra­ca­nia sys­te­mu, jed­no­cze­śnie żąda­jąc oku­pu w celu odzy­ska­nia zaszy­fro­wa­nych plików.

    Kopie danych (ang. bac­kup) prze­cho­wuj naj­le­piej w for­mie zaszy­fro­wa­nej (tym bar­dziej jeże­li zawie­ra­ją dane oso­bo­we lub inne wraż­li­we infor­ma­cje). Możesz użyć do tego, np. Vera­Crypt – dzię­ki temu nikt bez zna­jo­mo­ści hasła, nie odczy­ta pli­ków z Two­jej kopii zapa­so­wej. Oczy­wi­ście zro­bie­nie kopii zapa­so­wej i trzy­ma­nie jej na tym samym kom­pu­te­rze nie jest zbyt mądre, dla­te­go prze­cho­wuj ją w co naj­mniej dwóch osob­nych miej­scach, np. pen­dri­ve­’ach, dys­kach zewnętrz­nych, pły­tach DVD, czy na innym Two­im komputerze.

14. Dla użyt­kow­ni­ków Win­dows: pro­to­kół WPAD (Web Pro­xy Auto-Disco­ve­ry) jest dziu­ra­wy i podat­ny na ata­ki, pole­ga­ją­ce na wykra­da­niu pouf­nych danych jak logi­ny i hasła, nawet jeże­li korzy­stasz z połą­czeń szy­fro­wa­nych jak HTTPS czy VPN. Jeże­li nie korzy­stasz z WPAD – a jeże­li nie wiesz co to jest, to zna­czy, że nie korzy­stasz – war­to go wyłą­czyć. Jak to zro­bić: Panel ste­ro­wa­nia → Opcje inter­ne­to­we → Połą­cze­nia → Usta­wie­nia sie­ci LAN → odznacz „Auto­ma­tycz­nie wykryj usta­wie­nia”. Wię­cej o tym w nie­bez­piecz­ni­ku.

Dodatkowe zabezpieczenia programowe

1. Ustaw hasło do UEFI/BIOS‑u. Dzię­ki temu każ­da mody­fi­ka­cja w UEFI/BIOS będzie moż­li­wa tyl­ko wów­czas, gdy oso­ba wpro­wa­dza­ją­ca zmia­ny poda pra­wi­dło­we hasło. Bez zna­jo­mo­ści hasła, unie­moż­li­wi to roz­ruch inne­go sys­te­mu ope­ra­cyj­ne­go z zewnętrz­ne­go nośni­ka (LiveCD, LiveUSB), któ­ry uła­twił by pod­glą­da­nie / ska­no­wa­nie dys­ków twar­dych na komputerze.
2. Zaszy­fruj dysk twar­dy, o ile opcja szy­fro­wa­nia całych dys­ków twar­dych jest dostęp­na w Two­im sys­te­mie ope­ra­cyj­nym. Sys­te­my Win­dows dla firm (oraz Win­dows 8.1 Home) posia­da­ją pro­gram BitLoc­ker. Jed­nak jeże­li cho­dzi o BitLoc­ke­ra w Win­dows 10, to nie­ste­ty prze­stał on peł­nić tam swo­ją funk­cję, gdyż auto­ma­tycz­nie bez two­jej wie­dzy, klu­cze do zaszy­fro­wa­ne­go dys­ku, syn­chro­ni­zo­wa­ne są na ser­we­ry Micro­so­ftu, tym samym pozba­wia­jąc Cię pry­wat­no­ści – gdyż te klu­cze nie są już Two­je. Poza tym nigdy nie masz pew­no­ści kie­dy i komu mogą zostać prze­ka­za­na, np. orga­nom rzą­do­wym. Dla­te­go pamię­taj o nie uży­wa­niu BitLoc­ke­ra na Win­dows 10 – naj­le­piej zapo­mnij o tym systemie.
   Jeże­li cho­dzi o sys­tem Linux, to prak­tycz­nie każ­da nowo­cze­sna dys­try­bu­cja posia­da opcję szy­fro­wa­nia dys­ku, któ­ra jest dostęp­na w trak­cie insta­lo­wa­nia sys­te­mu (war­to z niej skorzystać).
   Moż­na tak­że użyć osob­nych pro­gra­mów jak Vera­Crypt (zarów­no na Win­dows jak i Linux) do szy­fro­wa­nia całych par­ty­cji dys­ku czy two­rze­nia zaszy­fro­wa­nych wir­tu­al­nych dys­ków. Dla­cze­go war­to zaszy­fro­wać dysk? W przy­pad­ku zgu­bie­nia lap­to­pa, moż­na wyjąć z nie­go dysk twar­dy, pod­łą­czyć do inne­go kom­pu­te­ra i bez pro­ble­mów dostać się do zawar­tych tam danych. Gdy dysk jest zaszy­fro­wa­ny, zada­nie to będzie moc­no utrud­nio­ne, a nasze dane wciąż zosta­ną poufne.
3. Lap­to­py wypo­sa­żo­ne w mikro­układ TPM, dys­po­nu­ją tak­że opro­gra­mo­wa­niem umoż­li­wia­ją­cym usta­no­wie­nie dodat­ko­wej war­stwy logo­wa­nia, zanim zała­du­je się UEFI/BIOS i sys­tem ope­ra­cyj­ny. Jest to dodat­ko­wa opcja chro­nią­ca przed dostę­pem do kom­pu­te­ra, istot­na gdy nasz lap­top zosta­nie skra­dzio­ny lub gdy go zgu­bi­my. War­to z tego sko­rzy­stać i usta­wić sobie hasło.
4. Naj­now­sze pro­ce­so­ry fir­my Intel, z rodzi­ny Intel Core i3, i5, i7 oraz Intel Xeon, posia­da­ją wbu­do­wa­ny układ Intel Mana­ge­ment Engi­ne oraz w ramach nie­go Acti­ve Mana­ge­ment Tech­no­lo­gy (AMT). Jest to osob­ny moduł zdal­ne­go dostę­pu do pro­ce­so­ra, posia­da­ją­cy nie­za­leż­ny dostęp do sie­ci, nawet gdy kom­pu­ter jest wyłą­czo­ny! Poza tym, nikt do koń­ca nie wie, co się pod tym modu­łem kry­je, jako że jest to strze­żo­na tajem­ni­ca pro­du­cen­ta. Dodat­ko­wo jest to łako­my kąsek dla prze­do­sta­wa­nia się tą dro­gą mal­wa­re. Nam to, zazwy­czaj do nicze­go nie jest potrzeb­ne, dla­te­go naj­le­piej to wyłą­czyć w UEFI/BIOS o ile masz taką moż­li­wość. Poszu­kaj takich opcji jak: „Intel ME”, „Intel AMT Con­trol”, „Intel AT”, i tym podob­nie brzmiących.

Kontrola dostępu fizycznego

1. Aby zabez­pie­czyć lap­top przed kra­dzie­żą sto­su­je się lin­ki Ken­sing­ton (ang. Ken­sing­ton Lock). Więk­szość lap­to­pów jest wypo­sa­żo­ne w gniaz­do Ken­sing­ton, do któ­re­go przy­mo­co­wu­je się spe­cjal­ną lin­kę z szy­frem. Przy­cze­pio­ną do lap­to­pa lin­kę, moż­na opa­sać do jakie­goś trwa­łe­go ele­men­tu w pomiesz­cze­niu czy budyn­ku. Dzię­ki temu kra­dzież lap­to­pa będzie moc­no utrud­nio­na, o ile ktoś nie ma przy sobie kar­to­ni­ka z rol­ki po papie­rze toa­le­to­wym (sic!).

Hasłologia

1. Sto­suj sil­ne hasła, czy­li trud­ne do odgad­nię­cia. Obec­nym stan­dar­dem jest, aby hasło zawie­ra­ło wiel­kie i małe lite­ry oraz cyfry lub zna­ki spe­cjal­ne, oraz mia­ło co naj­mniej 8 zna­ków. Przy­kład sil­ne­go hasła: hW6!t4r^&tF.
2. Hasła nie powin­ny wska­zy­wać na żad­ne Two­je dane (jak imię, data uro­dze­nia, miej­sco­wość zamiesz­ka­nia, itp.) czy cechy, hob­by, itp. Nie powin­ny zawie­rać tzw. wyra­zów słow­ni­ko­wych, jak tytu­ły pio­se­nek, cyta­ty, itp. łatwo dostęp­ne zwro­ty, jako że będą łatwiej­sze do odgad­nię­cia i zła­ma­nia. Naj­le­piej opra­co­wać zle­pek słów, czy sylab kom­plet­nie nie powią­za­nych ze sobą. Nie­któ­re oso­by wymy­śla­ją sobie pewien sys­tem two­rze­nia haseł, np. z nazwy ser­wi­su do któ­re­go się logu­ją, jego adre­su URL, itp. Zale­tą jest to że wystar­czy zapa­mię­tać spo­sób two­rze­nia hasła, ale są też spo­re wady. Jeże­li nasz prze­pis na hasło będzie zbyt try­wial­ny, np. nazwa ser­wi­su pisa­na od tyłu, to jed­no takie wykra­dzio­ne hasło, może dać do zro­zu­mie­nia nie­po­wo­ła­nej oso­bie, w jaki spo­sób two­rzy­my wszel­kie hasła i tym samym dać dostęp do innych naszych kont.
3. Nie uży­waj tego same­go hasła do wie­lu, róż­nych kont czy usług. Gdy tak zro­bisz, to gdy ktoś wykrad­nie hasło z jed­nej usłu­gi, będzie mógł zalo­go­wać się na inne Two­je kon­ta czy do Two­je­go komputera.
4. Nie zapi­suj haseł na kar­tecz­kach, czy jaw­nych pli­kach w kom­pu­te­rze, tele­fo­nie, do któ­rych oso­by trze­cie mogą mieć swo­bod­ny dostęp.
5. Uży­wa­nie osob­nych haseł do róż­nych usług, spo­wo­du­je, że po pew­nym cza­sie, nie będziesz w sta­nie ich wszyst­kich zapa­mię­tać. Dla­te­go powsta­ły apli­ka­cje zwa­ne mena­dże­ra­mi haseł, takie jak KeePass. W pro­gra­mie tym możesz zapi­sy­wać wszyst­kie hasła do róż­nych usług, dzię­ki cze­mu nie musisz ich pamię­tać! KeePass prze­cho­wu­je je w posta­ci zaszy­fro­wa­nej, czy­li nie moż­na się do nich w pro­sty spo­sób dobrać. Wyma­ga to oczy­wi­ście zapa­mię­ta­nia tyl­ko jed­ne­go hasła – do KeePas­s’a. Innym roz­wią­za­niem jest uży­wa­nie po pro­stu Vera­Crypt, któ­rym zaszy­fru­jesz zwy­kły plik tek­sto­wy z Two­imi hasła­mi i logi­na­mi. Oczy­wi­ście tutaj tak­że musisz pamię­tać tyl­ko jed­no hasło, do odszy­fro­wa­nia przez Vera­Crypt Two­je­go pli­ku. Dzię­ki tym roz­wią­za­niom możesz uży­wać napraw­dę sil­nych haseł, jako że nie musisz przej­mo­wać się ich zapa­mię­ta­niem oraz jed­no­cze­śnie pod­no­sisz bez­pie­czeń­stwo dostę­pu do swo­ich kont.
6. Wie­le firm, insty­tu­cji, orga­ni­za­cji, two­rzy zesta­wie­nia naj­czę­ściej uży­wa­nych haseł, aby też prze­strzec przed ich nie­uży­wa­niem. Oczy­wi­ście są one tak­że bar­dzo try­wial­ne, jak: 123456, pas­sword, 12345678, qwer­ty, 12345, 123456789, foot­ball, 1234, 1234567, base­ball, welco­me, 1234567890, abc123, 111111, 1qaz2wsx, dra­gon, master, itp.
7. Zmie­niaj hasła. Te do bar­dziej wraż­li­wych danych, jak dane oso­bo­we, nawet co 30 dni. Oso­by chcą­ce pozy­ski­wać dostęp do danych w spo­sób cią­gły, mogą raz zdo­by­te hasło wyko­rzy­sty­wać przez cały czas, „tyko” do wglą­du do danych, bez ich mody­fi­ka­cji, tak aby pozo­stać nie­zau­wa­żo­nym. Jedy­nie zamia­na hasła ode­tnie takie oso­by od pró­by kolej­nych nie­au­to­ry­zo­wa­nych logo­wań. Ponad­to, gdy otrzy­masz od usłu­go­daw­cy, spraw­dzo­ny komu­ni­kat, że nastą­pił u nich wyciek danych i zale­ca­ją zmia­nę hasła – zrób to jak naj­szyb­ciej. Upew­nij się jed­nak, że ów wia­do­mość nie pocho­dzi od oszu­stów, wyszu­kaj zatem infor­ma­cji o wycie­ku w internecie.
8. Nigdy i niko­mu nie prze­ka­zuj hasła, choć­by poda­wał się za nie wia­do­mo kogo. Fir­my czy insty­tu­cje, któ­re poważ­nie pod­cho­dzą do ochro­ny danych, nigdy nie pro­szą swo­ich użyt­kow­ni­ków o poda­wa­nie haseł. Jeże­li potrzeb­na jest zmia­na hasła, to dobre sys­te­my infor­ma­tycz­ne są tak napi­sa­ne, że to użyt­kow­nik sam nada­je sobie nowe hasło, ewen­tu­al­nie prze­sy­ła­ne jest e‑mailem.
9. Jeże­li sys­tem infor­ma­tycz­ny, na któ­rym się zarejestrowałeś/aś, pode­słał Ci hasło e‑mailem, pierw­sze co nale­ży zro­bić po zalo­go­wa­niu się tam, to zmie­nić hasło na wła­sne – sil­ne. E‑maile prze­waż­nie nie są szy­fro­wa­ne, więc po wła­ma­niu się na skrzyn­kę pocz­to­wą, hasło z takie­go maila, jest jaw­ne do odczytania.

Korzystanie z poczty

1. Jeże­li korzy­stasz z pro­gra­mów pocz­to­wych, jak Thun­der­bird, czy Outlo­ok, nie zale­ca się zapa­mię­ty­wać w nich, haseł do kont pocz­to­wych. Hasła takie zapi­sy­wa­ne są w pli­kach kon­fi­gu­ra­cyj­nych owych pro­gra­mów w spo­sób jaw­ny i dostęp­ny dla oso­by, któ­ra wie gdzie ich szu­kać. Nato­miast jeże­li logu­jesz się na pocz­tę z prze­glą­dar­ki inter­ne­to­wej, tak samo nie zapa­mię­tuj w niej hasła do poczty.
2. Nigdy nie ufaj załącz­ni­kom. Nawet jeże­li e‑mail wyda­je się być dostar­czo­ny przez oso­bę, któ­rą znasz lub fir­mę, z któ­rej usług korzy­stasz lub korzystałeś/aś. Oszu­ści, czę­sto wysy­ła­ją spre­pa­ro­wa­ne e‑maile, np. z rze­ko­mo nie opła­co­ny­mi fak­tu­ra­mi, jaki­miś pro­ble­ma­mi, doku­men­ta­mi do zapo­zna­nia się, itp. Nigdy nie ufaj i nie otwie­raj takich załącz­ni­ków, zwłasz­cza jeże­li się ich nie spodziewałeś/aś. Jeże­li uru­cho­misz taki załącz­nik, jed­no­cze­śnie możesz uru­cho­mić groź­ne­go wiru­sa, albo zalo­go­wać się na pod­sta­wio­ną stro­nę inter­ne­to­wą, poda­jąc oszu­stom jak na tacy, swój login i hasło do waż­nych usług, np. ban­ko­wych. Tutaj oszu­ści sto­su­ją tzw. socjo­tech­ni­ki, wzbu­dza­jąc cie­ka­wość lub strach, któ­ra skła­nia do otwar­cia załącznika.
3. Spraw­dzaj dokład­nie adres nadaw­cy e‑maila, zwłasz­cza jeże­li list jest nie­spo­dzie­wa­ny i coś od Cie­bie chce. Oszu­ści czę­sto two­rzą ilu­zo­rycz­nie podob­ną witry­nę, wpro­wa­dza­jąc w błąd użyt­kow­ni­ków. Czę­sto w tym celu reje­stru­ją dome­ny złud­nie podob­ne do ory­gi­nal­nych, np. w nazwie adre­su e‑mail, mogą napi­sać „bnak”, zamiast „bank”.
4. Nie kli­kaj w lin­ki poda­wa­ne w e‑mailach, zwłasz­cza tych podej­rza­nych. Lepiej wejdź na daną stro­nę inter­ne­to­wą, tak jak to zawsze robiłeś/aś, np. wpi­su­jąc adres ręcz­nie, czy z zapa­mię­ta­nej zakład­ki. W ten spo­sób, możesz też upew­nić się, czy prze­ka­zy­wa­ne w mailu infor­ma­cje są praw­dzi­we czy spreparowane.
5. Podej­rza­ne i nie­chcia­ne e‑maile ozna­czaj jako spam. W ten spo­sób Twój klient pocz­ty, nauczy się roz­po­zna­wać takie same czy podob­ne e‑maile i od razu będzie je prze­no­sił do spa­mu, nie zawra­ca­jąc Ci już wię­cej nimi uwagi.
6. Nie odpi­suj na podej­rza­ne e‑maile. W ten spo­sób dasz sygnał, że Twój adres e‑mail jest aktyw­ny i używany.
7. Szy­fruj e‑maile, któ­ry­mi prze­sy­łasz kody dostę­po­we, hasła, dane oso­bo­we, itp. wraż­li­we infor­ma­cje lub w ogó­le jeże­li dbasz o pry­wat­ność i nie chcesz aby oso­by nie­po­wo­ła­ne czy­ta­ły Two­je e‑maile (np. admi­ni­stra­tor ser­we­ra, czy cały świat po wycie­ku maili z ser­we­ra). To tak jak­byś list papie­ro­wy wysyłał/a bez zakle­jo­nej koper­ty, albo w ogó­le bez koper­ty, gdzie każ­dy po dro­dze może go prze­czy­tać, i jesz­cze zro­bić odbit­kę i prze­cho­wy­wać gdzieś w urzę­dzie pocz­to­wym. Dla­te­go, tutaj roz­wią­za­niem jest szy­fro­wa­nie za pomo­cą GPG (GNU Pri­va­cy Guard). Do tego celu moż­na użyć wtycz­ki enig­ma­il do Thun­der­bir­da. Pole­ga to na tym, że każ­dy z użyt­kow­ni­ków two­rzy poprzez enig­ma­il, parę klu­czy: pry­wat­ny i publicz­ny. Klu­cza­mi publicz­ny­mi nale­ży się wymie­nić, prze­sy­ła­jąc je sobie nawza­jem. Klucz pry­wat­ny zaś, nale­ży strzec jak oka w gło­wie i niko­mu nie udo­stęp­niać. Teraz jeże­li ktoś wyśle do Cie­bie e‑maila, to zosta­nie on zaszy­fro­wa­ny Two­im klu­czem publicz­nym, i jedy­nie, oso­ba któ­ra posia­da klucz pry­wat­ny (czy­li Ty), będzie mogła go odszy­fro­wać i odczy­tać. Bez klu­cza pry­wat­ne­go, zoba­czy­my jedy­nie nie­zro­zu­mia­ły ciąg zna­ków i liczb.
   https://​seku​rak​.pl/​s​z​y​f​r​o​w​a​n​i​e​-​p​o​c​z​t​y​-​w​-​t​h​u​n​d​e​r​b​i​rd/
8. Roz­waż zało­że­nia kon­ta e‑mail np. na Pro­ton Mail zamiast np. na popu­lar­nych gma­ilach czy innych, popu­lar­nych por­ta­lach. Pro­ton mail został stwo­rzo­ny z myślą o pry­wat­no­ści, więc np. z auto­ma­tu wszyst­kie e‑maile są szy­fro­wa­ne. Ale uwa­ga. Bez­piecz­ne szy­fro­wa­nie jest tyl­ko mię­dzy e‑mailami w dome­nie Pro­to­na. Gdy wyśle­my e‑maila na skrzyn­kę spo­za Pro­ton Maila, to wia­do­mość będzie jedy­nie zaszy­fro­wa­na Base64 co bar­dzo łatwo odszy­fro­wać choć­by w onlio­ne­’o­wych dekryp­to­rach.
9. Zawsze aktu­ali­zuj pro­gra­my pocz­to­we. Domyśl­nie aktu­ali­za­cja nastę­pu­je auto­ma­tycz­nie i naj­czę­ściej wyma­ga jedy­nie restar­tu pro­gra­mu pocztowego.

Korzystanie z przeglądarki internetowej

1. Korzy­staj jedy­nie ze zna­nych i zaufa­nych prze­glą­da­rek jak Fire­fox, Chrome/Chromium, Ope­ra. Jeże­li korzy­stasz z Maxthon to naj­le­piej, natych­miast prze­stań, jako, że prze­glą­dar­ka ta prze­sy­ła na chiń­skie ser­we­ry, dane o Two­im sys­te­mie i odwie­dza­nych stro­nach inter­ne­to­wych. Arty­kuł o tym w  zaufa​na​trze​cia​stro​na​.pl.
2. Nie uży­waj opcji zapa­mię­ty­wa­nia haseł w prze­glą­dar­ce (przy­naj­mniej tych do wraż­li­wych kont). Hasła w prze­glą­dar­kach zapi­sy­wa­ne są w spo­sób jaw­ny, czy­li łatwy do odczy­ta­nia z pli­ków kon­fi­gu­ra­cyj­nych czy uży­wa­jąc dostęp­nych opcji w przeglądarce.
3. Ogra­nicz uży­wa­nie wty­czek, podat­nych na ata­ki, takich jak Flash Play­er, Silver­li­ght czy Java. Naj­le­piej ustaw w opcjach aby prze­glą­dar­ka pyta­ła Cię czy zała­do­wać daną wtycz­kę, zamiast łado­wać je auto­ma­tycz­nie. Zabieg ten może Cię ustrzec przed auto­ma­tycz­nym akty­wo­wa­niem zło­śli­we­go oprogramowania.
4. Spraw­dzaj cer­ty­fi­ka­ty i połą­cze­nia szy­fro­wa­ne. Jeże­li coś jest nie tak z cer­ty­fi­ka­tem szy­fro­wa­nia, dla danej stro­ny inter­ne­to­wej, to prze­glą­dar­ka naj­czę­ściej powia­do­mi Cię o tym, sto­sow­ną ikon­ką kłód­ki przy adre­sie stro­ny. Możesz też klik­nąć na ikon­kę kłód­ki i spraw­dzić infor­ma­cje o cer­ty­fi­ka­cie, kto jest wystaw­cą cer­ty­fi­ka­tu i dla kogo jest przypisany.
5. Zawsze aktu­ali­zuj prze­glą­dar­kę inter­ne­to­wą. Domyśl­nie aktu­ali­za­cja nastę­pu­je auto­ma­tycz­nie i naj­czę­ściej wyma­ga jedy­nie restar­tu przeglądarki.
6. Zain­sta­luj przy­dat­ne roz­sze­rze­nia, jak: 
   • NoScripts, Gho­ste­ry albo Pri­va­cy Bad­ger (blo­ku­je wszel­kie skryp­ty śledzące),
   • HTTPS Eve­ry­whe­re (wymu­sza szy­fro­wa­ne połą­cze­nia, o ile są dostępne).

Smartfony i tablety (czyli urządzenia mobilne)

1. Zaszy­fruj urzą­dze­nie. Wszel­kie popu­lar­ne, mobil­ne sys­te­my ope­ra­cyj­ne jak iOS czy Andro­id, posia­da­ją opcję zaszy­fro­wa­nia dys­ku urzą­dze­nia. Jest to istot­na opcja jeże­li urzą­dze­nie zosta­nie skra­dzio­ne lub zgu­bio­ne. Wów­czas oso­by nie­upo­waż­nio­ne, będą mia­ły bar­dzo utrud­nio­ny dostęp do danych na dys­ku. Za każ­dym razem, gdy zre­star­tu­jesz urzą­dze­nie, wyma­ga­ne będzie poda­nie hasła do zaszy­fro­wa­ne­go dys­ku, zanim jesz­cze uru­cho­mio­ny zosta­nie sys­tem ope­ra­cyj­ny. W sys­te­mie Andro­id, zaszy­fro­wać dysk moż­na w każ­dej chwi­li, bez utra­ty danych.
2. Ustaw blo­ka­dę ekra­nu. Dzię­ki temu, gdy­by ktoś chciał­by sko­rzy­stać z Two­je­go urzą­dze­nia, to naj­pierw będzie musiał go odblo­ko­wać. Blo­ka­da ekra­nu może pole­gać na poda­niu kodu PIN, poda­nia hasła czy prze­su­wa­nia pal­cem wła­sne­go wzo­ru wg sche­ma­tu. Zale­cam korzy­stać z hasła lub ewen­tu­al­nie z kodu PIN. Z wła­sne­go doświad­cze­nia zauwa­ży­łem, że ryso­wa­nie wzo­ru, poprzez prze­su­wa­nie pal­ca po doty­ko­wym ekra­nie, pozo­sta­wia dosyć trwa­ły ślad na ekra­nie, dzię­ki cze­mu dużo łatwiej moż­na go odtworzyć.
3. Ustaw auto­ma­tycz­ne blo­ko­wa­nie urzą­dze­nia, po zada­nym cza­sie bez­czyn­no­ści. Pro­po­nu­ję dosyć krót­kim, np. 10 sekund.
4. Insta­luj apli­ka­cje tyl­ko ze zna­nych i ofi­cjal­nych źró­deł. Taki­mi źró­dła­mi są oczy­wi­ście ofi­cjal­ne skle­py: Sklep Play (dla Andro­id), App Sto­re (dla iOS), Sklep Win­dows (dla Win­dows Mobi­le). Mimo to, tak­że zacho­waj ostroż­ność, jako że cza­sa­mi tak­że mogą się tam tra­fić zło­śli­we aplikacje.
5. Skon­fi­gu­ruj opcje pry­wat­no­ści. Powy­łą­czaj syn­chro­ni­za­cję wszel­kich apli­ka­cji, z któ­rych nie chcesz wysy­łać danych na ser­we­ry pro­du­cen­ta, jak Google czy Apple. Tutaj, np. taka apli­ka­cja Keep na Andro­id, słu­żą­ca do two­rze­nia nota­tek, któ­re czę­sto mogą być bar­dzo pry­wat­ny­mi notat­ka­mi, jest domyśl­nie syn­chro­ni­zo­wa­na, o czym czę­sto może­my nie wie­dzieć. Inny­mi dany­mi, któ­re są domyśl­nie syn­chro­ni­zo­wa­ne to kon­tak­ty, dane o oso­bach, kalen­darz, prze­glą­dar­ka (histo­ria odwie­dzin, ulu­bio­ne, otwar­te zakład­ki – czy­li wszyst­ko to co prze­glą­da­my), pocz­ta e‑mail.
6. Uni­kaj apli­ka­cji, któ­re wyma­ga­ją do dzia­ła­nia wie­le upraw­nień sys­te­mo­wych, co jest mało ade­kwat­ne do tego co robi dana apli­ka­cja, jak dostęp do SMS-ów, tele­fo­nu, kon­tak­tów, mikro­fo­nu, geo­lo­ka­li­za­cji, kamery.
7. Korzy­staj z apli­ka­cji ska­nu­ją­cych przed szkod­ni­ka­mi. W ofi­cjal­nych skle­pach znaj­dziesz ich wie­le. Ja oso­bi­ście korzy­stam z Bit­de­fen­der Anti­vi­rus. Pro­gra­my te ska­nu­ją tak­że na bie­żą­co inne apli­ka­cje, któ­re insta­lu­je­my, spraw­dza­jąc czy nie zawie­ra­ją szko­dli­we­go kodu.
8. Aktu­ali­zuj na bie­żą­co sys­tem ope­ra­cyj­ny urzą­dze­nia mobil­ne­go. Nie­ste­ty dla sys­te­mu Andro­id jest to czę­sto utrud­nio­ne na pozio­mie ope­ra­to­ra czy pro­du­cen­ta urzą­dze­nia, któ­rzy czę­sto nie kwa­pią się z aktu­ali­za­cja­mi, gdyż ope­ra­cje takie są kosz­tow­ne. Tutaj jedy­nie Andro­idy z linii Nexus otrzy­mu­ją, auto­ma­tycz­nie i dosyć szyb­ko, wszel­kie aktu­ali­za­cje od Google’a.
9. Połą­cze­nia tele­fo­nicz­ne, SMS‑y/MMS‑y mogą być łatwo pod­słu­chi­wa­ne, cho­ciaż­by przez służ­by inwi­gi­la­cyj­ne – dla któ­rych otrzy­ma­nie dostę­pu to żaden pro­blem. Tutaj możesz zasto­so­wać open sour­ce-ową apli­ka­cję Signal (są wer­sje na iOS oraz Andro­ida) i uży­wać jej zamiast domyśl­nych apli­ka­cji tele­ko­mu­ni­ka­cyj­nych. Signal uży­wa szy­fro­wa­nej komu­ni­ka­cji, dzię­ki cze­mu tyl­ko odbior­ca wia­do­mo­ści lub roz­mo­wy gło­so­wej będzie w sta­nie ją odczy­tać – jed­nak aby było to moż­li­we, obie stro­ny muszą korzy­stać z tej apli­ka­cji. Jest nie­ste­ty też i tutaj pewien myczek. Otóż Signal potrze­bu­je bar­dzo dużo danych o two­im urzą­dze­niu, jak dostęp do geo­lo­ka­li­za­cji, SMS-ów, tele­fo­nu, apa­ra­tu, gale­rii zdjęć, mikro­fo­nu, połą­czeń Wi-Fi, iden­ty­fi­ka­to­ra urzą­dze­nia oraz infor­ma­cji o połą­cze­niu. Pyta­nie zatem nad któ­rym sam/a się zasta­nów, czy zaufać fir­mie Whi­ster­Sys­tems z Moun­ta­in View w Kali­for­nii. Za prze­ma­wia otwar­ty kod źró­dło­wy apli­ka­cji oraz to, że nawet Edward Snow­den ją poleca.
10. Poza roz­mo­wa­mi tele­fo­nicz­ny­mi oraz SMS-owa­niem poprzez Signal, raczej uni­kaj z korzy­sta­nia z mobil­nych urzą­dzeń na sys­te­mach iOS oraz Andro­id, do pra­cy, z wraż­li­wy­mi dany­mi. Poprzez sze­reg domyśl­nych syn­chro­ni­za­cji wszel­kich Two­ich danych z ser­we­ra­mi pro­du­cen­tów, pro­fi­lo­wa­nia Two­ich danych, odwie­dza­nych stron, nie są to bez­piecz­ne sys­te­my. Po pro­stu iOS oraz Andro­id już od daw­na dzia­ła­ją podob­nie jak obec­nie Win­dows 10 – czy­li poprzez brak posza­no­wa­nia Two­jej prywatności.

Bezpieczne łączenie się z siecią

1. Bazuj na spraw­dzo­nych pro­du­cen­tach route­rów, jak Asus, Cisco, D‑Link, Linksys.
2. Nie uży­waj bez­po­śred­nio route­ra od ope­ra­to­ra, dostaw­cy inter­ne­tu. Ist­nie­je bowiem moż­li­wość dostę­pu do route­rów ope­ra­to­ra przez agen­cje rządowe/inwigilacyjne oraz odczy­ty­wa­nia z nich danych, jak adre­sy MAC kart sie­cio­wych two­ich urzą­dzeń. Poprzez adre­sy MAC, jako naj­czę­ściej nie­zmien­ne oraz uni­ka­to­we dla każ­de­go osob­ne­go urzą­dze­nia, moż­na jed­no­znacz­nie spre­cy­zo­wać, że to z Two­je­go kom­pu­te­ra nastą­pi­ło połą­cze­nie. Zatem zakup dodat­ko­wy router jako urzą­dze­nie pośred­ni­czą­ce i pode­pnij go pod router ope­ra­to­ra, a Two­je kom­pu­te­ry i urzą­dze­nia mobilne.
3. Spraw­dzaj popraw­ność adre­sów DNS usta­wio­nych na route­rze. Oszu­ści wła­mu­jąc się do rute­rów, mogą pod­mie­nić w nich adre­sy DNS. Dzię­ki temu mogą śle­dzić cały ruch inter­ne­to­wy jaki prze­cho­dzi przez Twój router, a tym samym hasła czy inne wraż­li­we dane.
4. Zmień wszyst­kie domyśl­ne hasła route­ra, admi­ni­stra­to­ra, itp. na wła­sne – sil­ne. Hasła domyśl­ne są czę­sto łatwe do odgad­nię­cia lub wręcz są poda­wa­ne w instruk­cji obsłu­gi dla dane­go mode­lu route­ra, któ­re są dostęp­ne w inter­ne­cie, na stro­nach producenta.
5. Zmień nazwę sie­ci WiFi (SSID), na taką, któ­ra nie będzie zawie­ra­ła nazwy pro­du­cen­ta route­ra, czy innych infor­ma­cji mogą­cych uła­twić atak na Two­ją sieć.
6. Sto­suj szy­fro­wa­nie w sie­ci WiFi, naj­le­piej WPA-AES lub WPA2 z wyko­rzy­sta­niem sil­ne­go i dłu­gie­go hasła. Dzię­ki temu dane z urzą­dze­nia, np. lap­to­pa prze­sy­ła­ne będą do route­ra w spo­sób zaszy­fro­wa­ny, czy­li pod­słu­chi­wa­nie ich będzie znacz­nie utrud­nio­ne. Nie sto­suj szy­fro­wa­nia WEP – jest już roz­pra­co­wa­ne i zna­ne jako dziurawe.
7. Jeże­li router ma taką opcję to udo­stęp­niaj sieć WiFi tyl­ko dla wybra­nych adre­sów MAC. Dzię­ki temu, tyl­ko Two­je urzą­dze­nia będą w sta­nie połą­czyć się z Two­ją sie­cią, nawet gdy­by wycie­kło hasło do Two­jej sie­ci WiFi.
8. Aktu­ali­zuj firm­wa­re route­ra. Czę­sto wykry­wa­ne są kry­tycz­ne luki w zabez­pie­cze­niach route­rów, nawet powa­ża­nych marek, dla­te­go war­to je aktu­ali­zo­wać. Tutaj kolej­na uwa­ga, aby nie korzy­stać bez­po­śred­nio z route­rów ope­ra­to­ra, jako że naj­czę­ściej w umo­wie jest zapis, że jedy­nie ope­ra­tor może aktu­ali­zo­wać opro­gra­mo­wa­nie routera.
9. Nigdy nie korzy­staj z publicz­nych sie­ci WiFi. Nie masz tam gwa­ran­cji, że połą­cze­nia są szy­fro­wa­ne oraz czy ktoś ich nie pod­słu­chu­je. Publicz­ne sie­ci mogą być tak­że wysta­wia­ne fał­szy­wie przez oszu­stów, dla zbie­ra­nia danych. Ewen­tu­al­nie możesz tutaj sko­rzy­stać z usłu­gi VPN (Vir­tu­al Pri­va­te Network – Wir­tu­al­na Sieć Pry­wat­na), któ­ra zapew­ni bez­piecz­ne szy­fro­wa­nie połączenia.

Korzystanie z komunikatorów

1. Popu­lar­ne komu­ni­ka­to­ry dużych kor­po­ra­cji, jak np.: Sky­pe (Micro­soft), Mes­sen­ger (Face­bo­ok), Han­go­uts (Google), współ­pra­cu­ją z agen­cja­mi rzą­do­wy­mi, czę­sto tak­że auto­ma­tycz­nie ska­nu­ją prze­sy­ła­ne tre­ści pod kątem róż­nych słów, tak­że pro­fi­lu­ją dane o nas i je sprze­da­ją. Dla­te­go lepiej ich uni­kaj do poda­wa­nia danych wraż­li­wych, logi­nów, haseł. Zale­ca­ne komu­ni­ka­to­ry to takie o archi­tek­tu­rze roz­pro­szo­nej, bez cen­tral­ne­go ser­we­ra, jak Ble­ep, Tox, czy innych opar­tych o łań­cuch blo­ków Bitcoin.
2. Uwa­żaj na udo­stęp­nia­nie pul­pi­tu. Jeże­li udo­stęp­niasz pod­gląd swo­je­go pul­pi­tu przez komu­ni­ka­tor, upew­nij się naj­pierw, że nie ujaw­nisz chro­nio­nych danych. Naj­le­piej wów­czas poza­my­kaj wszel­kie okna z wraż­li­wy­mi infor­ma­cja­mi, tak abyś nie musiał/a się mar­twić o ich przy­pad­ko­we ujawnienie.
3. Nie nawią­zuj roz­mo­wy z nie­zna­jo­my­mi, mogą to być oszu­ści. Naj­le­piej nie odpi­suj, możesz tak­że zablo­ko­wać takie­go użyt­kow­ni­ka (prze­nieść go na „czar­ną listę”), tak, że już wię­cej nie otrzy­masz od nie­go natręt­nych wiadomości.
4. Nie otwie­raj prze­sy­ła­nych pli­ków, nawet od zna­nych Ci osób, jeże­li się ich nie spodziewałeś/aś. Naj­pierw zapy­taj, czy dana oso­ba rze­czy­wi­ście coś Ci prze­sła­ła i co to jest.

Dodatkowa ochrona prywatności

1. Zastąp wyszu­ki­war­kę Google (i naj­le­piej zapo­mnij o niej), na taką któ­ra Cię nie śle­dzi, jak start​pa​ge​.com lub duck​duck​go​.com. Google gro­ma­dzi o tobie infor­ma­cje, takie jak wyszu­ki­wa­ne sło­wa klu­czo­we (czy­li jed­nym sło­wem poda­jesz mu wszyst­kie swo­je myśli), kli­ka­ne lin­ki, powią­za­ne z two­im publicz­nym IP, two­rząc Twój wir­tu­al­ny pro­fil oso­bo­wy. Po tym pro­fi­lu moż­na roz­po­znać Two­je zacho­wa­nia w sie­ci a tym samym z pew­nym praw­do­po­do­bień­stwem Cię zidentyfikować.
2. Zain­sta­luj wtycz­ki do prze­glą­dar­ki, któ­re odci­na­ją ze stron inter­ne­to­wych wszel­kie skryp­ty śle­dzą­ce. Taki­mi wtycz­ka­mi są: Pri­va­cy Bad­ger, Gho­ste­ry czy NoScripts.
3. Jeże­li uży­wasz prze­glą­dar­ki Fire­fox, to w oknie nowej zakład­ki wyłącz opcję „Suge­ro­wa­ne stro­ny”. W ten spo­sób nie będziesz śledzony/a i Fire­fox nie będzie wyświe­tlał Ci kafe­lek z reklamami.
4. Nie prze­cho­wuj wraż­li­wych danych w chmu­rach – to jest takich usłu­gach jak One­Dri­ve, Drop­box, Google Dri­ve, itp. Jeże­li już to naj­pierw zaszy­fruj te pli­ki, np. za pomo­cą pro­gra­mu Vera­Crypt, uży­wa­jąc sil­ne­go hasła.
5. Jeże­li poważ­nie myślisz o pry­wat­no­ści to nie uży­waj Win­dows 10, ewen­tu­al­nie jedy­nie do zaba­wy, np. z Xbo­xem czy dla gier korzy­sta­ją­cych z DirecX 12. Ale lepiej nie loguj się do danych wraż­li­wych, jak ban­ki, pry­wat­ne pli­ki, nie prze­glą­daj inter­ne­tu, nie wpi­suj tam żad­nych haseł, chy­ba że do osob­nych kont słu­żą­cych jedy­nie do gra­nia. Dla poważ­nych rze­czy uży­waj naj­le­piej GNU/Linux lub star­szy wer­sji Windowsa.

Przypomnienie

1. Wszyst­kie powyż­sze zabez­pie­cze­nia oraz pora­dy, są niczym w porów­na­niu do Two­ich bez­tro­skich dzia­łań, gdzie sam/a możesz wyra­zić zgo­dę na zain­sta­lo­wa­nie wiru­sa, czy poprzez zapi­sy­wa­nie haseł na kar­tecz­kach, przy­le­pia­nych do moni­to­ra. Zatem bądź czujny/a.
2. Zasta­nów się co umiesz­czasz w sie­ci. Wszyst­ko to co umiesz­czasz w Inter­ne­cie, nawet pry­wat­ne e‑maile, trak­tuj jako publicz­nie dostęp­ne, dla całe­go świa­ta. E‑maile mogą wyciec, tak samo jak roz­mo­wy w komu­ni­ka­to­rach, pry­wat­ne zdję­cia na Face­bo­oku czy doku­men­ty w Google Dri­ve. Nigdy nie wia­do­mo, co może ulec wycie­ko­wi, a prze­róż­ne sytu­acje już się zdarzały.
3. Skrót PC pocho­dzi od Per­so­nal Com­pu­ter, czy­li kom­pu­ter oso­bi­sty i tego się trzy­maj. Zatem nie udo­stęp­niaj swo­je­go kom­pu­te­ra oso­bom trze­cim, któ­re np. mogą nie mieć żad­ne­go poję­cie o bez­pie­czeń­stwie i oma­wia­nych tutaj rze­czach, przez co mogą nie­świa­do­mie nara­zić Twój kom­pu­ter na zawi­ru­so­wa­nie, wyciek danych, czy zaszy­fro­wa­nie wszyst­kich Two­ich pli­ków, uru­cha­mia­jąc ran­som­wa­re z załącz­ni­ka otrzy­ma­ne­go pocztą.
   Tak samo nie pra­cuj na czy­imś kom­pu­te­rze z waż­ny­mi dla Cie­bie dany­mi. Nigdy nie masz pew­no­ści, czy kom­pu­ter taki nie ma jakie­goś mal­wa­re, któ­ry wykrad­nie Two­je dane, hasła, itp.
4. Wylo­go­wuj się z ser­wi­sów, zwłasz­cza gdy logu­jesz się gdzieś, nie na swo­im komputerze.

Na koniec coś ekstra dla huge nerdów

1. Wyłącz cał­ko­wi­cie Java­Script w prze­glą­dar­ce oraz pli­ki cookie. Nie­ste­ty spo­wo­du­je to, że wie­le stron prze­sta­nie funk­cjo­no­wać pra­wi­dło­wo. Tak to już jest – coś za coś.
2. Uży­waj TOR-a. TOR to sieć, dzię­ki któ­rej możesz znacz­nie pod­nieść swo­ją pry­wat­ność, jako że TOR mie­sza połą­cze­nia róż­nych użyt­kow­ni­ków tej sie­ci, tak że nigdy nie wcho­dzisz bez­po­śred­nio na daną stro­nę, tyl­ko po dro­dze Two­je połą­cze­nie prze­cho­dzi przez wie­le węzłów sie­ci i w koń­cu tra­fia do Two­jej stro­ny doce­lo­wej, ale już nie jako Ty. Aby zaba­wa mia­ła sens, musisz pamię­tać, aby prze­pusz­czać przez TOR cały ruch sie­cio­wy ze swo­je­go kom­pu­te­ra, czy­li tak­że np. pocz­tę, komu­ni­ka­to­ry i inne apli­ka­cje, któ­re łączą się z inter­ne­tem. Zro­bisz to poprzez usta­wie­nia połą­cze­nia z ser­we­rem pro­xy, jako two­je­go klien­ta sie­ci TOR dla wszel­kich apli­ka­cji łączą­cych się z inter­ne­tem. Nie­ste­ty i TOR ma swo­je sła­bo­ści tak­że te zwią­za­ne z bez­pie­czeń­stwem, np. ist­nie­je moż­li­wość podej­rze­nia two­ich danych i haseł.
3. Prze­siądź się na sys­tem ope­ra­cyj­ny Tails (The Amne­sic Inco­gni­to Live Sys­tem). Jest to spe­cjal­na dys­try­bu­cja GNU/Linux, stwo­rzo­na dla ludzi oba­wia­ją­cych się o swo­ją pry­wat­ność, cho­ciaż­by z powo­dów pro­wa­dzo­ne­go śledz­twa, obaw o życie i zdro­wie, itp. Tails domyśl­nie korzy­sta z sie­ci Tor, wszyst­ko szy­fru­je, odci­na skryp­ty śle­dzą­ce, zmie­nia adres MAC kar­ty sie­cio­wej i robi wszel­kie cuda wian­ki, abyś pozostał/a anonimowy/a. Naj­le­piej korzy­stać jako LiveCD/USB – nie zosta­wiasz śla­dów na dysku.
4. Zamiast TOR‑a może zain­te­re­su­je Cię tak­że Zero­Net. Jest to sieć wyko­rzy­stu­ją­ca połą­cze­nia p2p, z roz­wią­za­niem zna­nym z Bit­co­ina, czy­li Block­cha­in. Zero­Net podob­no ma znacz­nie pod­nieść ano­ni­mo­wość i bez­pie­czeń­stwo, eli­mi­nu­jąc podat­no­ści na jakie są nara­że­ni TOR-owicze.